[Morenita nr 58] Szkoła liturgiczna – OKRES WIELKANOCNY
Niedziela Zmartwychwstania Pańskiego otwiera pięćdziesięciodniowy Okres Wielkanocny. Zachowane źródła patrystyczne poświadczają, że zwyczaj rozciągania świętowania Wielkanocy na okres 50 dni jest bardzo stary. Już Tertulian (zm. 220 r.) pisał o najradośniejszym czasie paschalnym, a św. Bazyli nazywał ten czas ?jedną wielką niedzielą? i ?tygodniem tygodni?. Prawdopodobnie decydujące dla powstania Okresu Wielkanocnego było pragnienie świętowania zmartwychwstania Chrystusa przez osiem kolejnych niedziel, co tworzyło jakby wielką oktawę niedziel Zmartwychwstania.
Liczba osiem miała w starożytności duże znaczenie jako symbol wieczności, a zmartwychwstanie Chrystusa jest przecież zadatkiem naszego zmartwychwstania i rękojmią naszej nadziei życia wiecznego. W czasach Ojców Kościoła niedozwolone były w Okresie Wielkanocnym jakiekolwiek praktyki pokutne, jak post czy modlitwa w pozycji klęczącej. Początkowo w okresie tzw. ?pięćdziesiątnicy paschalnej? nie wyróżniano szczególnych dni ? wszystkie poświęcone były celebracji zmartwychwstania Chrystusa.
Począwszy od IV w. charakter Okresu Wielkanocnego zaczął się nieco zmieniać. Zaczęły pojawiać się w ramach czasu paschalnego nowe święta, które w ciągu kolejnych stuleci coraz bardziej się autonomizowały: zgodnie z chronologią Dziejów Apostolskich czterdziestego dnia od Wielkanocy zaczęto celebrować Wniebowstąpienie Pańskie a pięćdziesiątego dnia Zesłanie Ducha Świętego (zob. Dz 1,3; 2,1). Ponadto specjalny charakter zyskała 2. niedziela Wielkanocna jako zakończenie mistagogii neofitów. Z czasem świadomość jedności czasu paschalnego coraz bardziej się zacierała. Kolejne niedziele zaczęły być nazywane ?niedzielami po Wielkanocy?, święta Wniebowstąpienia i Zesłania Ducha Świętego postrzegano jako celebracje autonomiczne, jakby bez związku z całym kontekstem paschalnym. Uroczystość Zesłania Ducha Świętego otrzymała nawet własną oktawę, a przed nią wprowadzono post.
Reforma liturgiczna po Soborze Watykańskim II z jednej strony zachowała szczególny charakter czterdziestego i pięćdziesiątego dnia Okresu Wielkanocnego jako uroczystości Wniebowstąpienia i Zesłania Ducha Świętego, z drugiej jednak dążyła do przywrócenia Okresu Wielkanocnego jako pięćdziesięciodniowego świętowania Wielkanocy. Dlatego niedziele tego okresu nazwano ?niedzielami wielkanocnymi? a nie ?po Wielkanocy?, zrezygnowano także z oktawy Zesłania Ducha Świętego, zaniechano także zwyczaju usuwania Paschału z prezbiterium po uroczystości Wniebowstąpienia i nazywania dni między Wniebowstąpieniem a Zesłaniem Ducha Świętego ?czasem Wniebowstąpienia?. Obie te uroczystości są postrzeganie nie jako celebracje autonomiczne a jako integralna część Okresu Wielkanocnego. Zmartwychwstały Jezus Chrystus wstępuje do Ojca i posyła Kościołowi Ducha Świętego ? w gruncie rzeczy cały Okres Wielkanocny jest poświęcony celebracji tego potrójnego misterium.
Szczególnym duchowym przewodnikiem po każdym okresie liturgicznym są czytania biblijne. (?)
Belgijski liturgista A. Nocent w ten sposób zsyntetyzował treść czytań w poszczególne niedziele:
I niedziela Wielkanocna: Chrystus zmartwychwstał;
II niedziela: wspólnota tych, którzy wierzą w Chrystusa Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego;
III niedziela: Chrystus Zmartwychwstały ukazuje się swoim;
IV niedziela: zbawienie przychodzi przez Chrystusa, bramę owiec i Dobrego Pasterza;
V niedziela: wspólnota wierzących ? posługi i życie miłości wzajemnej;
VI niedziela: rozszerzanie się wspólnoty wierzących i obietnica Ducha Świętego;
VII niedziela: Wniebowstąpienie Pańskie (tam gdzie Wniebowstąpienie obchodzi się tradycyjnie w czwartek VI tygodnia Wielkanocnego, tematem czytań jest dawanie świadectwa o chwale Jezusa oraz modlitwa wstawiennicza Jezusa za uczniów);
VIII niedziela: Zesłanie Ducha Świętego.
(?)
W Okresie Wielkanocnym obowiązuje biały kolor szat liturgicznych. Wyjątek stanowi jedynie Zesłanie Ducha Świętego, kiedy to stosuje się kolor czerwony. Krzyż ołtarzowy jest ozdobiony czerwoną stułą, przy ołtarzu stoi figura Chrystusa Zmartwychwstałego. Ponadto przez cały Okres Wielkanocny podczas celebracji liturgicznych zapala się Paschał. Po Zesłaniu Ducha Świętego stawia się go przy chrzcielnicy i zapala się podczas sprawowania chrztu oraz w czasie liturgii pogrzebowych.
(Maciej Zachara MIC, www.oltarz.pl)
